2021’de yürürlüğe giren yasa değişiklikleri

Haşim Sancar

Pro Infirmis Bern şehri yöneticisi

Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi

Yeşiller Partisi Bern Kanton Milletvekili

2021’den itibaren bir dizi yasal değişiklik ya da yeni yasalar yürürlüğe girdi. Yeni düzenlemelere dair detaylar konularına göre şöyle;

Emekli ve malulen emekliler için tamamlayıcı ödemeler reformu

Tamamlayıcı ödemeler yasası (Ergänzungsleistungsgesetz: ELG), emekliler (AHV) ve malulen emekliler (IV) için öngörülen maddi bir ek destektir. Bu yasada (ELG) yapılan bir yenilenme ile

1.1.2021 tarihinden geçerli olmak üzere birçok değişikliklere gidildi. Bunlara alt başlıklar altında kısaca değinelim;

Ev kiraları

Şimdiye kadar var olan en fazla ev kirası miktarı, tek kişi için, yan ödemeler dahil gerçek kira ve en fazla 1’100, evli çiftlere ve kaç çocukları olduğuna bakılmaksızın, yine yan ödemeler dahil en fazla 1’250 Frank‘tı.

Yeni değişiklikle, ev kiraları artırılıp, oturulan bölgeler üçe ayrılarak ve birlikte oturan kişilerin sayısına göre değişik aylık kiralar öngörülmekte:

Kişi sayısı                     Merkezler                   Agglomerasyon                           Kırsal alan

Tek kişilik hane:             1’370                           1’325                                         1’210 Frank

İki kişilik hane:            her yer için ayda 250 Frank ek

Üç kişilik hane:             180 Frank ek                150 Frank ek                            150 Frank ek

Dört kişilik hane:          160 Frank ek                150 Frank ek                            130 Frank ek

Eğer tamamlayıcı ödemeler alan birisi reşit yaşta ise ve başkaları ile birlikte bir evde oturuyorsa (Örneğin Wohngemeinschaft) , kaç kişi ile oturduğuna bakılmaksızın, bu kişinin bütçesine iki kişi birlikte oturuyormuş gibi bir bütçe yapılır ve bir kişinin payı ödenir.

Tekerlekli sandalye kullanmak zorunda olan engellilere, ek aylık kira için şimdiye kadar olan 300 Frank, 500 Frank’a çıkarıldı.

Malulen emekli kişilerin eşlerinin gelirleri

Yeni değişiklik, eşlerin gelirinin şimdiye kadar üçte biri yerine %80’nin bütçeye gelir olarak alınmasını öngörüyor.

Bütçe için serbest nakit birikim miktarının düşürülmesi

Şimdiye kadar, bir kişinin 37’500 Frank’a ve evli çiftler için 60’000 Frank’a kadar olan nakit birikimler bütçede göz önünde tutulmuyordu. Bu rakamlar şimdi 30’000 ve 50’000 Frank‘a düşürüldü.

Ayrıca tamamlayıcı ödemelerden yararlanabilmek için, kişinin birikiminin sınırına bakılmaksızın bir hesap ve bütçe yapılırdı. Yeni düzenlemede burada yine önemli bir değişiklik söz konusu. Nakit birikim, tek kişide 100’000 Frank, eşlerde 200’000 Frank’ın üzerinde ise, kişinin veya eşlerin nakit birikimi bu meblağa düşüne kadar hiçbir tamamlayıcı ödeme yardımından yararlanamazlar. Varsa, evlerin değerlerinin hesaplanmasında bir değişiklik yok.

11 yaş altı çocuklara yapılan yardımda kısıtlama

Temel ihtiyaçlar (Lebensbedarf) için ödenen meblağlarda 11 yaş altı çocuklar için bir kısıtlama getiriliyor.

Şimdiye kadar yaşına bakılmaksızın, ilk iki çocuk için, her bir çocuğa ayda 848 Frank (yılda 10’170), daha sonraki iki çocuk için bu miktarın üçte ikisi (2/3 oranı) ve daha sonraki iki çocuk için üçte biri (1/3 oranı) oranında ödemelerde bulunuyordu.

Yeni yasa değişikliğinde, 11 yaş altı ilk çocuk için aylık 590 Frank (yıllık 7’080) ve daha sonraki 11 yaş altı çocuklar içi bu meblağın altıda biri (1/6 oranı) oranında, yani aylık 98 Frank ödenmede bulunulacak.

Yeni yasa, daha önce olmayan bir ödemeyi üstlenmeyi de öngörmekte: Eğer çocuklar için yuva parası vs. ödeniyorsa, o masrafı da belirli bir sınıra kadar üstlenmekte.

Mirasçılar tarafından geri ödeme

Tamamlayıcı ödemelerden yararlanan kişilerin ölümünden sonra, geride bıraktığı miras 40’000 Frank’ın üzerinde ise, bu mirastan 1.1.2021 tarihinden itibaren, alınan yardımların geri ödenmesini öngörmekte.

Pensionkasse’de kalabilme olanağı

58 yaş üzerindekilerin işlerini kaybetme durumunda, daha önceki Pensionkasse’larında kalabilme olanağı da getirilen değişiklikler arasında. Ancak primleri kişinin kendisinin ödemesi kaydı ile.

Yurt dışında kalma süresine sınırlandırma

Tamamlayıcı ödemeler AHV veya IV (ve acizlik yardımı) alan ve İsviçre‘de yaşayan kişiler ödenir. Özellikle göçmen kökenliler açısından en önemli değişikliklerden bir tanesi de şimdiye kadar yurtdışına gidildiğinde, her seferinde en fazla üç ay, yılda altı ayı geçmemek koşulu bulunmaktaydı. Yeni değişiklikte bu süre en fazla üç ay ile sınırlandırılmakta (bir seferinde veya takvim yılında birkaç seferde toplam üç ayı geçmeme kaydı).

Üç yıl boyunca en yüksek bütçe

Yasanın yürürlüğe girmesi ile birlikte, kanton kurumları (Ausgleichskasse) şimdiye kadar tamamlayıcı yardım alan kişi veya ailenin bütçesini eski ve yeni yasaya göre birer tane bütçe yapıp, geçici olarak, üç yıl boyunca kendilerine daha yüksek bütçeden ödeme yapılır. 2021 yılından itibaren yapılan başvuruların bütçesi yalnızca yeni yasaya göre yapılır.

Köprü maaşı

Sosyal sigorta alanında yeni, oldukça yararlı ve 2021’in ikinci yarısında yürürlüğe girecek bir yasa.

Köprü maaşı (Überbrückungsrente), Federal hükümet tarafından, 58 yaşında işini kaybedip, işsizlik sigortasından kart basma hakkını tüketen 60 yaş üzerindeki kişilerin, bazı şartları yerine getirmiş olmaları durumunda, emekliliğe kadar sosyal yardıma düşmeden, geçici bir maaş veya gelir sahibi olmaları anlamına geliyor.

Eylül 2020’de oylanan SVP’nin serbest dolaşıma karşı inisiyatifinin havasını almak amacıyla, ileri yaşlardaki insanların işsiz kalması durumunda mağduriyetini engellemek için, bu yeni sigortayı gündeme getirdi.

Köprü maaşından yararlanmanın şartları nedir?

60 yaşını doldurmuş ve işsizlik sigortasından yararlanabilmek için artık kart basma hakkı kalmayan, yani 58 yaşında işsiz kalıp iki yıl kart basmış olan kişiler, eğer 20 yıl boyunca ve bunun 5 yılını 50 yaşından sonra, çalışıp emeklilik sigortasına (AHV) prim ödemişlerse, şartların bir kısmını yerine getirmiş oluyorlar. Çalışılan ve prim ödenen 20 yıl süreçte, en yüksek AHV maaşının %75’i kadar kazanmış olmak gerekiyor. Yani şu andaki en yüksek emeklilik maaşı olan 2370 Frank’ın 4’te 3ü kadar kazanmış olmak gerekiyor. AHV primleri için sayılan çocuk bakımı ve eğitimi de geçerli oluyor.

Köprü maaşı ne zamana kadar ödeniyor?

Normalde emekliliğe kadar (kadınlar 64, erkekler 65 yaşına kadar). Ancak, eğer bir kişinin emeklilik yaşında tamamlayıcı kasadan (Ergänzungsleistungen) yararlanacağı belli ise, bu kişilerden iki yıl önce emekliye ayrılmaları istenecek.

Köprü maaşı ne kadar?

Tek kişiye en fazla 3650 Frank, eşlere veya bakmakla yükümlü olduğu küçük yaşlarda çocuk sahibi olan kişiye (genellikle çocuklu yalnız kadınlardır) en fazla 5470 Frank ödenecek. Ancak, tek kişinin 50 bin Frank’ın, eşlerde 100 bin Frank’ın üzerinde birikmiş paraları varsa, önce bu paraları ile yaşayıp, yukarıdaki meblağa düştükten sonra köprü maaşından yararlanabilecekler. Oturulan ev servete dahil edilmiyor ve göz önünde tutulmuyor.

Yeni yasadan takriben 3400 kişinin yararlanabileceği ve bu sigortanın ulusal bütçeye 150 milyon Frank’lık bir yük getireceği belirtilmekte.

Emekli (AHV) ve malulen emekli (IV) maaşlarında artış

Şimdiye kadar olan en az emekli ve malulen emekli maaşına ayda 10 Frank zam yapılarak 1195 Frank’a çıkarılıyor. En yüksek maaşa ise 20 Frank artış yapılarak 2390 Frank’a çıkarılıyor. Eşlerin en yüksek emeklilik maaşları ise 30 Frank’lık bir artışla, 3585 Frank’a çıkarılıyor. Bu artışlarla, iki yılda bir değerlendirilen emeklilik maaşlarına şimdilik son biçimi verilmiş olunuyor.

Elbette, bu artışlar tamamlayıcı ödemelere de (Ergänzungsleistungen) yansıyor. Örneğin tek kişiye temel ihtiyaçlar (Lebensbedarf) için ödenen meblağ 19.450 Frank’tan 19.610 Frank’a ve eşler için 29.175 Frank‘tan 29.415 Frank’a yükseltiliyor.

Engelli, hasta ve kaza geçiren kişilerin bakımıyla ilgili yenilikler

Hasta, engelli ve kaza geçiren yakınların bakımı ile ilgili bir dizi yenilikler 1.1.2021 tarihinden, bir kısmı da 2021’in ikinci yarısından itibaren yürürlüğe giriyor.

Bakım için kısa süreli ücretli izin

1.1.2021 tarihinden itibaren sadece hastalanan çocuklar ve evli eşlerin bakımı için değil, aynı zamanda birlikte yaşayan ancak evli olmayan eşlerin, ebeveynlerin, kardeşlerin, kayınvalide ve kayınpederlerin hastalanması veya kaza yapmaları durumunda bakımları için de vaka başına 3 ve yılda en fazla 10 gün ücretli izin hakkı doğuyor.

Bakım süresinin emeklilik sigortasına aktarılması

Daha önceleri sadece orta ve ağır çaresizlik yardımı (Hilflosenentschädigung) alan kişilerin bakımından dolayı verilen emeklilik sigortasına (AHV) prim yerine geçen bakım kaydı (Betreuungsgutschriften), 1.1.2021’den itibaren hafif çaresizlik yardımı alan kişilere yapılan bakım içinde geçerli olacak. Aynı zamanda, beş yıl birlikte yaşayan, ancak evli olmayan eşlere, ebeveynlere, kayınpeder veya kaynanaya, evli veya evli olmayan eşlerin ilk eşlerinden olan çocuklara ve kardeşlerin çocuklarına yapılacak bakımlarda dolayı da aynı derecede hizmet kaydından yararlanılabilecek.

Hastaneye yatma durumunda çaresizlik yardımı ve yoğun bakım parası

1.1.2021’den itibaren malulen emeklilik sigortasının ödediği çaresizlik yardımı (Hilflosenentschädigung) ve yoğun bakım yardımı (Intensivpflegezuschlag), çocukların bir ay hastanede kalması durumunda kesilmeyecek. Hastanede kalma süresi bir ayı geçerse ve ebeveynlerinde hastanede kalması zorunlu ise, bu iki yardımın ödenmesine devam edilecek.

Hasta çocukların ebeveynlerine ücretli izin hakkı

2021’in ikinci yarısından, yani 1.7.2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, ağır hastalanan veya kaza geçiren çocuklarının bakımı için ebeveynlere 14 haftalık ücretli izin hakkı doğuyor. Bu 14 haftayı ebeveynler kendi aralarında paylaşabilirler veya tek tek günler halinde 18 ay içerisinde alabilirler. Ödenen ücret, son maaşlarının %80’i kadar ama günde 196 Frank’ı geçmeyecek şekilde.

Söz konusu ebeveynlere işveren çıkış veremeyecek ve yıllık izinlerinden kesinti olmayacak.

Babalık izni

1 Ocak 2021 tarihinden itibaren doğan çocukların babaları, çalışıyorlarsa 6 ay içeresinde iki hafta babalık izni alabilmek için müracaatta bulunabilirler. Yasa, Eylül 2020’de halk oylamasında kabul görmüştü. Çalışan annelere ödenen doğum izni gibi, aynı kasadan (Erwerbsersatzordnung: EO) ödenecek olan ve işveren ve çalışanların maaşından kesilen primlerle karşılanan babalık izni, 230 milyon Frank’a mal olacak. Finansmanı için ücretlerden 2020’de yapılan %0.45 kesinti 2021’den itibaren %0.50 yükseltilecek, yani 1000 Frankta 50 Rappen gibi bir yükselme olacak.

Şirketlerde eşitlik kotası

2021 yılı, İsviçre’de kadınlara oy ve seçilme hakkının tanınmasının 50. jübile yılı olacak. Paralelinde, 2021’den itibaren borsaya kayıtlı şirketler, yönetim kurullarında %30, üst düzey yönetici kadrosunda %20 civarında kadın bulundurması gerekmekte. Bu kotaları yerine getiremeyen şirketler, yıllık raporlarında gerekçelerini belirtmek zorunda bırakılıyor.

Radyo ve televizyon vergileri sembolik de olsa düşürülüyor

Radyo ve televizyon vergileri 2021’den itibaren hane basına olan 365 Frank’tan 335 Frank’a düşürülüyor. Şirketler ise %93 daha az ödeyecekler. Bilindiği gibi, tamamlayıcı sigortadan (EL) yararlanan emekli ve malulen emekliler, radyo ve televizyon vergilerinden muaf tutulmaktalar.

Toplu taşımacılıkta geri ödemeler

2021 yılından itibaren, gerek demiryolları (örneğin SBB), gerekse posta otobüslerinde, varılması gereken hedefe bir saatlik bir gecikme olması durumunda, bilet fiyatının %25’i, iki saatlik bir gecikme olması durumunda ise bilet fiyatının %50’si geri ödenecek.

Trafikte yeni kurallar

2021 yılında trafikte de birçok yeni kural devreye giriyor;

Fermuar kuralı

Çift şeritlerden birisinin iptal edilmesi veya kazalardan dolayı, şeritlerden birisinin tıkanması durumunda, fermuar kuralı devreye giriyor. Yani, akıcı şeritte bir kendi şeridinden, bir yandaki şeritten bir taşıtın değişerek geçmesi kuralı getiriliyor.

Kurtarma şeridi

Ayrıca, 2018’den beri geçerli olmasına karşın, fazla önemsenmediği için, yeniden cezai durumu da birlikte getirmek kaydı ile otobanlarda kurtarma şeridi oluşturma zorunluluğu getiriliyor. Çift şeritli otobanlarda, kurtarma şeridi, iki şerit arası, üç şeritli otobanlarda en soldaki ve ikinci soldaki şerit arasında olması zorunlu. Bu şekli ile kaza yapmış bir taşıta ulaşabilme sağlanmaya çalışılıyor.

Kurtarma şeridinin oluşmasını engelleyenler 100 frank para cezası ile karşı karşıya kalacaklar.

Bisikletlere kırmızı ışıkta da sağa dönme hakkı

2021’den itibaren bisikletlere, işaretler elveriyorsa kırmızı ışıkta sağa dönebilme hakkı veriliyor.

Çocuklara yaya kaldırımında bisiklet sürme hakkı

2021’den itibaren, 12 yaşındaki çocuklara yaya kaldırımında bisiklet sürme hakkı veriliyor.

17 yaşında sürüş öğrenme hakkı

20 yaşından önce sürüş ehliyeti alan herkes, on iki aylık yeni bir öğrenme aşamasından geçecek.

Sürücü sınavının 18 yaşında da tamamlanabilmesi için, 17 yaşından itibaren öğrenme ehliyeti hakkı veriliyor.

Saatte maksimum 100 km hız

Kamyon veya römork çeken araçlar otoyollarda maksimum saatte 100 km hızla gidebilecekler.

Yeni düzenlemeye göre, römorkun ağırlığı 3,5 tondan fazla olmamalı ve bu hıza uygun olmalı.

Hızları düşük araçlara izin yok

Moped, hızları düşük motosiklet veya elektrikli bisikletlerin otoyollarda kullanılmaları yasak.

Uygulama,4 KW’dan daha az çıktıya sahip tüm motosikletler için geçerli.  Otobanlarda belirtilen araçları kullananlara 100 frank ceza verilecek. Bu ceza daha önce 60 franktı.

 Otoyollarda sağdan geçiş

Otoyollarda sağdan geçiş şimdiye kadar yasaktı. Bu durum 2021’de değişecek. Sol şeritte bir tıkanıklık oluşması durumunda, dikkatli olmak kaydı ile sağ şeritten araçların geçilmesine izin verilecek.

Ancak sağdan sollama yapmak yasak. Polis otobanlardaki sağdan sollama durumunda 250 frank ceza kesebilecek.

İsviçre bu şekli ile, Avrupa’da araçların sağ taraftan geçmesine izin veren ilk ülke oldu.

Motosiklet veya elektrikli bisikletler için ücretli park

Yeni yıl itibari ile motosiklet veya elektrikli bisikletler (45 km/s) ücretli alanlarda park edilebilecek.

Ceza almamanız için işaretlere dikkat edin.

2021’de hangi yasalar ele alınacak?

Kuşkusuz 2021’de birçok sigorta ele alınacak. Önemli ve birçok insanı ilgilendiren iki tanesine değinelim;

Malulen emeklilik sigortasının geliştirilmesi

Malulen emeklilik sigortası (IVG) 1. Ocak 1960 yılında yürürlüğe girdi ve 2020 yılında 60 yaşındaydı. 2021 yılı malulen emeklilik sigortasının geliştirilmesi yılı olacak deniliyor ve yasada birçok değişikliklere gitme öngörülüyor. Örneğin şimdiki çeyrek, yarım, dörtte üç ve tam malulen emeklilik maaşı yerine, kademeli yüzdelik maaş bağlanması öngörülüyor. Örneğin %60 engelliliği olan birine bugün ödenen ¾ (dörtte üç) maaş değil de %60 maaş başlanması gibi bir dizi yenilikler içermekte.

Yasanın ele alınması oldukça yol katletmiş görünüyor. Yasanın revizyonu 19.6.2020 tarihinde Parlamento’dan geçti ve yeni değişikliklerin 1.1.2022’de yürüklüğe girmesi beklenmekte.

Emeklilik Sigortası

2017 yılında öngörülen Emeklilik Sigortası (AHV) değişikliğinin halk oylamasında reddedilmesinden sonra, AHV 21 adı altında yasada yeni düzenlemelere gidilmek istenmekte.

Kadınların bugünkü 64 olan emeklilik yaşını, bazı geçici desteklerle 65’e çıkartma, emeklilik yaşını genel olarak esnekleştirme (örneğin 1-2 yıl erken emeklilikte kaybı azaltma) ve katma değer vergisinin emeklilik sigortası payını yükseltme gibi birçok tartışmalara yol açacak içeriklere sahip.

2021 yılındaki halk oylamaları

İsviçre’de 7 Mart, 13 Haziran, 26 Eylül ve 28 Kasım 2021 tarihlerinde federal düzeyde birçok halk oylaması ve referendum yapılacak.

7 Mart 2021 tarihinde yapılacak olan referandum başlıkları kesinleşti. Bu tarihte üç konu halkın oyuna sunulacak. Konu başlıkları şöyle;

• Burka girişimi
• Dijital pasaport E-ID referandumu
• Efta ülkeleri (İsviçre, İzlanda, Lihtenstayn, Norveç) ile Endonezya arasındaki Ekonomik Ortaklık Anlaşması